Stukje geschiedenis op de vroege zondagochtend

In 1312 trouwde Wolfert II met Aleid van Henegouwen, dochter van Jan II van Avesnes. In 1308 hadden de heer van Veere en de graaf van Holland, Willem III van Holland die in 1304 zijn vader was opgevolgd, zich verzoend, wat met dit huwelijk bezegeld werd.

Jan II van Avesnes (mogelijk Valenciennes of Bergen, ca. 1248 - Valenciennes, 22 augustus 1304) was als Jan I graaf van Henegouwen van 1280 tot 1304 en als Jan II graaf van Holland en Zeeland van 1299 tot 1304.

Jan was de oudste zoon van Jan van Avesnes (zoon van Margaretha van Constantinopel) en Aleid van Holland (dochter van graaf Floris IV). In februari 1280 volgde hij in Henegouwen zijn grootmoeder Margaretha van Constantinopel op, die aan haar zoon uit haar tweede huwelijk, Gwijde van Dampierre, reeds in 1278 Vlaanderen had afgestaan.

Jan I hervatte de strijd van de Avesnes met de Dampierres om Rijks-Vlaanderen. In 1295 zocht hij toenadering bij de Franse koning Filips IV, die zich van Gwijde van Dampierre afwendde. Ook bemiddelde hij bij de Franse koning ten voordele van zijn neef Floris V van Holland, die om het bezit van Zeeland met het graafschap Vlaanderen in conflict was.

Toen op 1 augustus 1299 Wolfert I van Borselen, de pro-Engelse regent van Holland, werd vermoord, riepen Dordrecht en de andere steden van Holland Jean d'Avesnes te hulp. Hij nam de regering in handen, en werd op 27 oktober officieel door de vijftienjarige graaf Jan I van Holland tot "ruwaard" benoemd voor de duur van vijf jaar. Twee weken later stierf de jonge graaf. Jan van Avesnes, die diens naaste mannelijke erfgenaam was, werd na diens dood in 1299 graaf van Holland. Voortaan was Holland in een personele unie met Henegouwen verenigd.

De Duitse koning Albrecht I meende zich met de opvolging te moeten bemoeien en ging daarvoor naar Nijmegen, maar toen daar een Hollands leger naderde, zette hij zich op sienen peerde ende reet te lande, al dat hi mochte.

In 1300/1301 wist Jan van Avesnes de Franse successen in Vlaanderen uit te buiten om zijn positie te consolideren: hij versloeg de Zeeuwse opstandelingen en maakte zijn broer Gwijde van Avesnes (gestorven in 1317) tot bisschop van Utrecht in 1301.

Na de geslaagde Vlaamse opstand van 1302 (Guldensporenslag) brak voor het huis van Avesnes een kritieke periode aan: in 1303 openden de Vlamingen het offensief in Henegouwen en in Zeeland, gesteund door de vele ontevredenen aldaar. In maart 1304 brachten zij onder Gwijde van Namen op Duiveland een nederlaag toe aan Jans zoon, Willem. Bisschop Gwijde van Utrecht werd gevangengenomen en in Utrecht volgde een anti-Hollandse reactie. Holland en Zeeland zelf vielen grotendeels in handen van Gwijde van Namen of van Jan II van Brabant, die zich bij de aanvallers had gevoegd.

Diezelfde zomer keerden de kansen. Op 11 augustus werd Gwijde van Namen definitief verslagen in de Slag bij Zierikzee door een Hollands-Franse vloot onder leiding van Reinier Grimaldi. Toen Jan I van Avesnes overleed (1304?), was zijn gezag in Holland en Zeeland vrijwel geheel hersteld.

Jan I van Avesnes (Luxemburg, 1 mei 1218 - Valenciennes, 24 december 1257) was Graaf van Henegouwen van 1250 tot 1257.

Hij was de oudste zoon van Margaretha van Vlaanderen en Burchard van Avesnes. Hij was getrouwd met Aleid van Holland. Dit huwelijk moet vooral gezien worden als een politiek strategisch huwelijk. Na het ongeldigverklaarde huwelijk van zijn vader was zijn moeder opnieuw getrouwd met Willem II van Dampierre. Dit huwelijk had ook nakomelingen. Om sterker te staan tegenover Vlaanderen waar de andere kinderen van zijn moeder de macht hadden in de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog, zocht hij medestanders in zijn strijd tegen Vlaanderen. Hij vond deze in de graaf van Holland.

Uit het huwelijk met Aleid van Holland werden zeven kinderen geboren:

• Jan II van Avesnes, graaf van Henegouwen (1237-1304)
• Boudewijn (leefde nog in 1299)
• Johanna, abdis van de abdij van Flines (overleden 1304)
• Bouchard, bisschop van Metz (1251-1296)
• Gwijde, bisschop van Utrecht (1253-1317)
• Willem, bisschop van Cambrai (1254-1296)
• Floris, stadhouder van Zeeland en prins van het Vorstendom Achea (1255-1297).

Jan kreeg nog een achtste kind Margaretha van Avesnes bij een onbekende vrouw.

Margaretha II van Constantinopel (?, juli/augustus 1202 - Dowaai, 10 februari 1280) was gravin van Vlaanderen van 1244 tot 1278 en gravin van Henegouwen van 1244 tot 1280. Zij was de tweede dochter van graaf Boudewijn IX van Vlaanderen en Henegouwen (VI), en Maria van Champagne. Haar vader werd in mei 1204 ook keizer van Constantinopel. Zij stierf in de abdij van Flines (Dowaai).

Na het overlijden van haar moeder (1204) en het verdwijnen van haar vader (april 1205) liet de Franse koning Filips Augustus haar met haar zuster Johanna in 1208 naar het hof in Parijs overbrengen om haar te onttrekken aan anti-Franse invloeden in Vlaanderen. Bij haar terugkeer in 1212 werd Margaretha toevertrouwd aan de Henegouwse ridder Burchard van Avesnes, met wie zij in 1215 op tienjarige leeftijd trouwde. Burchard van Avesnes (1182 - 1244) was een ridder uit het graafschap Henegouwen. Hij was een zoon van Jacob van Avesnes en van Adela van Guise. Burchard is vooral bekend door zijn huwelijk met Margaretha van Constantinopel, de latere gravin van Vlaanderen. Later bleek echter dat Burchard reeds een religieuze wijding had op het moment dat hij huwde met Margaretha. Door die huwelijksbeletselen van Burchard zal Margaretha's zus Johanna bij de paus gaan klagen. Deze zal uiteindelijk het huwelijk tussen Burchard van Avesnes en Margaretha ongeldig verklaren. Aangezien Burchard en Margaretha dit huwelijksverbod aanvankelijk negeren, zal Burchard omstreeks de jaren 1220 gedurende een periode gevangen genomen worden door Johanna van Constantinopel.

De nakomelingen van Margaretha en Burchard zijn bekend als het Huis van Avesnes. Margaretha en Burchard hadden volgende kinderen:

• Jan van Avesnes
• Boudewijn (1219-1295), gehuwd met Felicitas van Coucy, dochter van Thomas van Coucy-Vervins.

De nakomelingen van Burchard zouden decennia lang strijd leveren om de erfenis van hun moeder Margaretha met de kinderen uit het tweede huwelijk van Margaretha.

Na een klacht van gravin Johanna verklaarde paus Innocentius III het huwelijk ongeldig (Vierde Lateraans Concilie, 1215), dit op grond van het feit dat Burchard subdiaken was gewijd en dus tot de geestelijke stand behoorde. Maar de echtgenoten scheidden voorlopig niet. Pas in 1222 verliet Margareta haar echtgenoot en trouwde in het najaar van 1223 met Willem van Dampierre, een ridder uit de Champagnestreek en een zoon van Gwijde II van Dampierre en van Mathildis I van Bourbon, bij wie zij volgende kinderen had:

• Willem III van Dampierre
• Gwijde III van Dampierre
• Jan I van Dampierre
• Johanna.

Vlaams-Henegouwse Successieoorlog

Toen Margareta haar kinderloze zuster Johanna in 1244 opvolgde als gravin van Vlaanderen en Henegouwen, brak een strijd los tussen de kinderen uit Margaretha's beide huwelijken, de Avesnes en de Dampierres, de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog. De Franse koning, in 1246 met de arbitrage belast, wees Vlaanderen toe aan haar zoon Gwijde van Dampierre en Henegouwen aan haar zoon Jan van Avesnes, feitelijk later haar kleinzoon Jan I van Avesnes. Niettemin bleef de vete tussen de beide huizen voortwoeden, zelfs tot in de volgende eeuw. Margaretha zelf stond heel de tijd aan de zijde van de "Vlaamse" Dampierres. De "Henegouwse" Avesnes verbonden zich door het huwelijk van Jan van Avesnes met Aleid van Holland met de Hollandse graven, die ongedaan wilden maken dat zij voor Zeeland leenhulde verschuldigd waren aan Vlaanderen. Zij betwistten ook het bezit door de Dampierres van Rijks-Vlaanderen.

De Franse koning maakte van deze scheidsrechterlijke uitspraak gebruik om zijn positie te versterken:

- hij brak de macht van Vlaanderen-Henegouwen

- hij bezorgde Vlaanderen een vijand in de flank, aangezien de Avesnes zich niet bij de uitspraak neerlegden, dit op grond van het feit dat koning Lodewijk IX van Frankrijk (de Heilige) beslist had over gebieden waarover hij geen leenheer was (Rijks-Vlaanderen in tegenstelling tot Kroon-Vlaanderen).

Op 29 december 1278 deed Margaretha in Vlaanderen troonsafstand ten gunste van haar zoon Gwijde van Dampierre. In Henegouwen bleef zij zelf aan de macht tot aan haar dood: zij werd er opgevolgd door haar kleinzoon Jan II van Avesnes. Door het huwelijk van haar zoon Jan van Avesnes met Aleid van Holland werden Henegouwen, Holland en Zeeland in 1299 (in personele unie) verenigd.

Margaretha II van Vlaanderen overleed te Gent op 10 februari 1280. Geheel volgens haar laatste wilsbeschikkingen werd haar lichaam bijgezet in de door haar gestichte abdij van Flines.

Maria van Champagne (?, 1174 - Akko, 9 augustus 1204) was een dochter van Hendrik I van Champagne en van Maria, dochter van Lodewijk VII. In 1186 trouwde zij met Boudewijn IX van Vlaanderen, en werd de moeder van:

• Johanna van Constantinopel
• Margaretha II van Vlaanderen.

In 1194 legde zij samen met haar man in Brugge de kruisvaardersgelofte af. Boudewijn verliet in 1202 zijn graafschap om zich aan te sluiten bij de vierde kruistocht (1202-1204), die onder impuls van Venetië niet het Heilige Land, maar Constantinopel als doel had. Tijdens zijn afwezigheid nam zijn echtgenote het regentschap in Vlaanderen en Henegouwen waar. Boudewijn werd in 1204 keizer van Constantinopel. Maria reisde dat jaar haar echtgenoot achterna, maar overleed onderweg in Akko.

Hendrik I van Champagne (?, 1126 - Vitry-en-Perthois, 16 maart 1181), bijg.de Vrijgevige, was de oudste zoon van Theobald IV van Blois en Mathildis van Sponheim-Karinthië. Bij de verdeling van Blois-Champagne in 1152, kreeg Hendrik Champagne-Troyes,maar ook Bar, Nevers en Rethel hoorden tot zijn leen. Hendrik voerde veel strijd tegen zijn broers, vazallen en leenheren om bezittings- en rechtsverhoudingen en met Vlaanderen om het regentschap over zijn neef.

Hendrik was gehuwd met Maria van Frankrijk (1145-1198), dochter van Lodewijk VII, en werd vader van:

• Scholastica (-1229), gehuwd met graaf Willem IV van Mâcon (-1224)
• Maria (1174-1204), gehuwd met graaf Boudewijn IX van Vlaanderen (1171-1205)
• Theobald III van Champagne (1174-1201)
• Hendrik (1166-1197).

Theobald IV van Blois (?, 1090 - Lagny-sur-Marne, 10 januari 1152), bijg. de Grote, was de tweede zoon van Stefanus II van Blois en van Adela van Engeland. In 1102 volgde hij zijn vader op als graaf van Blois, Châteaudun, Chartres, Sancerre, Provins en Meaux, en in 1125 zijn oom Hugo als graaf van Champagne. Zijn moeder Adela regeerde tot 1109 voor haar zoon en zij oefende een grote invloed uit tot zij in 1122 in het klooster trad. Om de onafhankelijkheid van zijn graafschap te garanderen, steunde hij op zijn oom, koning Hendrik I van Engeland, maar in zijn poging om hem op te volgen, stootte hij op zijn broer Steven. Theobald richtte zich vervolgens op de uitbouw van zijn positie in Oost-Frankrijk. Hij was bevriend met Bernard van Clairvaux en was zeer vrijgevig voor de Kerk. Theobald was zich bewust van het belang van de internationale handel en bevorderde de beurzen in Champagne, dat stilaan het zwaartepunt van zijn vorstendom werd.

Theobald was in 1123 gehuwd met Mathildis, dochter van graaf Engelbert van Karinthië (-1061), en werd vader van:

• Maria, in 1145 gehuwd met Odo II van Bourgondië (-1162)
• Agnes, in 1155 gehuwd met graaf Reinout II van Bar (-1170)
• Adelheid (1145-1206), in 1160 gehuwd met Lodewijk VII van Frankrijk (1120-1180)
• Elisabeth, gehuwd met hertog Rogier III van Apulië (1118-1148) en met Willem IV van Montmiral
• Willem (-1202), bisschop van Chartres, aartsbisschop van Reims en van Sens,
• Hendrik I van Champagne (1126-1181)

· Mathildis (-1184), gehuwd met graaf Rotrud IV van Perche (-1191)

· Stefanus I (1130-1191), graaf van Sancerre

· Margaretha, non in Fontevrault

· Hugo, abt van Cîteaux

· Theobald V (-1191).

Stefanus II Hendrik van Blois (?, 1045 - Ramla, 19 mei 1102) was graaf van Blois, Chartres, Dunois en Meaux, en was een van de leiders van de Eerste kruistocht.

Hij trouwde in 1080 met Adela van Normandië, een zus van Robert van Normandië en dochter van Willem de Veroveraar. Met Robert trok hij ook op kruistocht. Tijdens deze tocht schreef hij enthousiaste brieven terug aan zijn vrouw over al zijn belevenissen. Hij maakte echter zijn tocht niet af, hij kwam tot het Beleg van Antiochië daar kon er lang geen doorgang worden gevonden, en Stefan was bang om van de honger om het leven te komen en keerde terug naar huis. Thuis kreeg hij verwijten dat hij zijn kruisvaart niet vervuld had, en als hij in 1100 de kans krijgt om met de Kruisvaart van 1101 mee te kunnen, staat zijn vrouw Adela erop dat hij meegaat. Deze kleine kruistocht wordt een fiasco en Stefan weet na zijn nederlaag bij Mersivan via Tarsus naar Antiochië te vluchten, in februari 1102 komt hij met de overblijfselen van de kruisvaarders aan in Jeruzalem. Hij besluit niet naar huis te keren, maar zijn diensten aan te bieden aan Boudewijn de koning van Jeruzalem. Enkele maanden later neemt hij deel aan de Slag bij Ramla, tijdens een charge in een van de kasteel torens te Ramala, wordt Stefanus neergespietst door een egyptische soldaat op 19 mei.

Eén van zijn zoons, ook genaamd Stefanus van Blois, werd koning van Engeland. Andere kinderen waren:

• Hendrik (100-1171), bisschop van Winchester,
• Odo
• Mathildis (-1120), in 1115 gehuwd met Rihard van Avranches, graaf van Chester,
• Adela, in 1112 gehuwd met Miles van Montlhery, burggraaf van Troyes (-1118),
• Eleonora, gehuwd met graaf Roland I van Vermandois (-1152)
• Agnes, gehuwd met Hugo III van Puiset (-1132)
• Theobald IV (-1152)
• Willem I van Sully
• Alice, gehuwd met Reinout III van Joigny.

Theobald III van Blois (1010 - 29/30 september 1089) was een zoon van Odo II van Blois uit diens tweede huwelijk met Irmgard van Auvergne. Na de verdeling van het graafschap in 1037, werd Theobald graaf van Blois-Chartres en van Dunois. Zijn gebied behelsde Meaux, Sancerre, Châteaudun, Beauvais, Tours, Sens, maar hij verloor Sens en Beauvais aan de kroon en Tours aan Anjou. Theobald zocht daarop steun bij keizer Hendrik III en bezette in 1048 Champagne, bij het overlijden van zijn broer, om in 1053 na veel strijd met zijn neven definitief de kroondomeinen in te palmen. Theobald zocht daarop weer toenadering tot de koning van Frankrijk en steunde hem in diens strijd tegen Normandië-Engeland. Theobald was in zijn tijd de machtigste kroonvazal en een typisch vertegenwoordiger van het opkomende ridderschap.

Hij was gehuwd met:

• Garsende (-1048), dochter van graaf Herbert I van Maine,
• Adelheid, dochter van graaf Rudolf IV van Vexin-Valois-Amiens, erfgename van het graafschap Bar-sur-Aube,

en werd vader van:

• Stephanus II (1046-1102)
• Odo IV van Champagne (-1097)
• Filips, bisschop van Chalon-sur-Marne,
• Hugo I van Champagne (-1126).

Odo II van Blois (?, 990 - Bar, 15 november 1037) was de tweede zoon van Odo I van Blois en Bertha van Bourgondië. Tot in 1023 onderhield Odo goede betrekkingen met Robert II van Frankrijk, die hem de titel van paltsgraaf had toegekend. Hij diende strijd te leveren tegen Fulco III van Anjou, die Tours wilde veroveren en leed in 1016 een zware nederlaag in Pontlevoy. In 1015 had hij al Beauvais opgegeven voor het geografisch beter gelegen Sancerre. Wanneer hij in 1023 de graafschappen Troyes, Meaux en Châlons erft van zijn neef Steven, verslechteren de betrekkingen met Robert II van Frankrijk. Odo moet daarop wel een akkoord met Hendrik II aanvaarden over de zeggenschap over Reims. Met Duits koning Koenraad II trad hij in een machtsstrijd over Bourgondië. Koenraad II had zich meester gemaakt van Bourgondië, terwijl Odo vond dat Bourgondië hem toekwam, als naaste verwant van de overleden Rudolf III van Bourgondië. Odo trok naar Aken en nam Bar-le-Duc in, maar stootte op een leger van Gozelo I van Verdun en sneuvelde in de daaropvolgende slag van Bar.

Odo was gehuwd met:

• Margaretha (985-1005), dochter van Richard I van Normandië,
• Irmgard (990-1040), dochter van Robert I van Auvergne,
• Mathildis, dochter van Richard II van Normandië

en werd vader van:

• Theobald III van Blois (1010-1089)
• Steven II van Champagne (1015-1048)
• Bertha (-1085), in 1027 gehuwd met Alan III van Bretagne (996-1040) en in 1046 met Hugo IV van Maine (-1051).

Odo I van Blois (950-995) was de jongste zoon van Theobald I van Blois en Lutgardis van Vermandois. Odo erfde van moederszijde het graafschap Omois, de abdij Sint-Médard-de-Soissons en het graafschap Reims. Samen met zijn neef Heribert van Troyes, steunde hij de veroveringspolitiek van Lotharius van Frankrijk in Lotharingen en nam hij graaf Godfried van Verdun gevangen. In 990 maakte Odo het graafschap Dreux afhandig van de nieuwe koning Hugo Capet. Zijn weduwe, Bertha, dochter van Koenraad van Bourgondië, huwde na zijn dood met koning Robert II van Frankrijk.

Odo was vader van:

• Theobald II (985-1004)
• Odo II (990-1037)
• Diederik
• Agnes, gehuwd met Godfried II van Thouars.

Theobald I van Blois, bijg. de Bedrieger, (-16 januari 975) was een zoon van burggraaf Theobald de Oude van Tours en van Richildis van Bourges. Hij volgde in 940 zijn vader op als burggraaf van Tours en steunde zijn leenheer Hugo de Grote tegen Lodewijk IV van Frankrijk. Door zijn huwelijkspolitiek kreeg hij zicht op een deel van de erfenis van Herbert II van Vermandois, evenals de controle op het noorden van Bretagne en het graafschap Rennes. In het machtsvacuüm na de dood van Hugo de Grote, verwierf hij het graafschappen Chartres en Châteaudun en noemde hij zich graaf. Na zijn nederlaag in 962 tegen Richard I van Rouen, een schoonbroer van Hugo Capet, koos hij partij voor Lotharius van Frankrijk. Theobald geldt als grondlegger voor de macht van Blois-Champagne.

Theobald was gehuwd met Lutgardis van Vermandois, dochter van Herbert II van Vermandois, en weduwe van Willem I van Normandië, en werd vader van:

• Theobald ((945-962)
• Hugo (-985), aartsbisschop van Bourges
• Emma (950-1003), gehuwd met Willem IV van Aquitanië (-993)
• Odo I (950-996)
• Hildegard,gehuwd met graaf Burchard I van Montmorency.

Theobald de Oude (890-943) geldt als de stamvader der Theobalders. Hij werd burggraaf en graaf van Blois en van Tours. Hij was gehuwd met Richildis, dochter van Hugo van Bourges, die na zijn dood hertrouwde met Roger van Maine. Theobald werd de vader van:

• Theobald
• Richard, aartsbisschop van Bourges.

bron: oa Wikipedia